Poslije penzionisanja u Drvoj industriji Gornji Podgradci, gdje je četrdeset godina radio stolarske poslove, Stevo Šešum iz Grbavaca je 2010. godine postao crkveni zvonar u svom selu.
Ključeve znamenite bogomolje, osveštane 1892. godine i najstarije zidane crve u Potkozarju, preuzeo je od rođaka Đoke Francuza. Od tada, niti jednom nije izostao niti okasnio u crkvu.
“Ovo je petnaesta godina, od kada sam zvonar u Grbavcima. To činim zbog pobožnosti, odnosa prema pravoslavlju, srpskoj vjeri, svome selu i svome narodu”, kazao nam je Šešum, čija kuća je u centru sela, sasvim blizu.
Prepreka za njega nisu hladnoća, snijeg, oluja, kiša niti velike vrućine. On je ljubav prema crkvi i crkvenom zvonu naslijedio od djeda po majci Sime Zorića.
“Simo je bio zvonar do 1970. godine. On je, posljednjih godina života oslijepio, ali je i dalje, sve do smrti, zvonio. Djeca su ga vodila do crkve i davala mu uže u ruke koje je ravnomjerno potezao i zvonio. Naslijedio ga je sin, a moj ujak Risto Francuz, a Ristu njegov sin Đoko”, ispričao nam je Simo tumačeći porodičnu lozu i zvonare među njima. U svakoj generaciji Francuza i njihovih bliskih rođaka, bio je po jedan zvonar.
“Risto je bio zvonar do 2005, a Đoko do 2010. godine. Te godine je preminuo, a ja sam Đoku zamijenio. Vjeran sam tradiciji svoje porodice i svoje crkve”, priča Simo Šešum objašnjavajući da crkveno zvono nije njegova jedina obaveza.
“Ima tu i drugih poslova, osim zvona. Trudim se da crkva i crkveno dvorište uvijek budu uredni, da sve bude na svom mjestu. A u tome mi pomaže Đokin mlađi brat, a moj rođak Boro Francuz”, priča Simo, kojeg smo, u crkvenom dvorištu, zajedno sa Borom, zatekli u hladno januarsko jutro. U ovom mjesecu, kada se slave pravoslavni praznici, u crkvi ima mnogo obaveza. Koliko i kojih, upitasmo.
“U januaru, osim Božića, slave se i drugi sveci. Zato se češće oglašava crkveno zvono”, kaže Stevo. Kada se zvoni, pitamo, kojim danima i u kojim prilikama?
“To su, 6. januara na Badnji dan, 7. januara na Božić, 8. januara na Sabor Svete Bogorodice, 9. januara na dan Svetog prvomučenika Stefana, 14. januara je Obrezanje Gospoda, i Boga, i Spasa, našega Isusa Hrista, 19. januara slavimo Bogojavljenje, 20. januara Sabor svetog Jovana Krstitelja – Jovanjdan, i 27. januara Svetog Savu”, naveo je Stevo, pravoslavne praznike u januaru, sve po redu i datumu.
Kada se zvoni, uslijedilo je naše novo pitanje, u kojim prilikama i koliko puta.
U našoj crkvi ima jedno zvono, pojašnjava Stevo Šešum, i nastavlja.
“Zvoni se pred početak i za vrijeme službe. Zvonom se oglašava smrt parohijana. Ako je umrla osoba muškog pola, zvoni se u tri maha, to je takozvani trozvon. Kada se oglašava smrt žene, zvoni se dva puta sa kraćom pauzom, u dva maha. U oba slučaja, zvoni se pet puta dnevno na dan sahrane. Na liturgiji nedjeljom ili praznikom zvoni se na početku, zatim dok se poje ‘Trisveto’ ili ‘Svjati Bože’. Zvonom se narod obavještava i kada je u nekoj opasnosti, zvonom se javlja, upozorava, obavještava.”
U sadašnje vrijeme, Stevina obaveza je mnogo jednostavnija nego njegovih prethodnika u grbavačkoj crkvi. Nekada se zvonar peo na toranj i zvonio ravnomjernim potezanjem konopca. Sada je to sasvim drugačije.
“Sada se zvoni pomoću daljinskog upravljača. Dovoljno je da zvonar dođe u crkvu ili stane pored crkve, usmjeri daljinski prema zvonu i odredi kako, u kojoj prilici treba da se zvoni, da li liturgijski, za svetkovinu, za umrlog i slično. Sve to sam davno naučio i kod mene nema greške”, samouvjeren je Stevo Šešum, kojem je svakodnevica nezamisliva bez crkvenog zvona.
Dalibor Simunović, turjački paroh, pohvalio je grbavačkog zvonara. “Stevo je veoma savjestan i odgovoran. Uvijek je dostupan i odan crkvi. Naknadu predviđenu za zvonara ne uzima, nego zvoni i služi od srca i svojom voljom”, rekao je paroh Simunović.
Crkveno zvono grbavačke crkve, jedinstveno je i po zvuku, jer se čuje na velikoj udaljenosti, do vrha Kozare i ravnog Lijevča, na drugoj strani.
Nacionalni spomenik BiH
Crkva Svetog Petra i Pavla u Grbavcima, koja pripada parohiji turjačkoj, protoprezviteratu gradiškom i Eparhinji banjalučkoj, 8. novembra 2013. godine proglašena je nacionalnim spomenikom BiH.
To je najstarija seoska zidana crkva u gradiškom kraju. Pripremni radovi počeli su 1869. godine angažovanjem gradiškog prote Stojana Ugrenovića, a nastavljena je nakon ustanka u BiH. Temelji su postavljeni i osveštani 7. novembra 1892. godine.
Nezavisne / Milan Pilipović