SRBAC – Seoski dom u Razboju nedavno je bio krcat, jer su mnogi mještani ovog lijevčanskog sela u srbačkoj opštini došli na promociju knjige “Razboj”, koju je, na više od 500 stranica, napisao njihov komšija Dragan Đurđević.
Ovaj mladić, veoma posvećen istraživanju prošlosti svoga kraja, nekoliko godina je istraživao arhive, izučavao zabilješke matičnih knjiga, prelistavao stare novine i dokumente, išao od kuće do kuće, sakupljao stare fotografije, zapisivao svjedočenja stanovnika Raboja i okoline.
“Motivaciju za pisanje pronašao sam u želji da više saznam i naučim o svojoj užoj i široj okolini, da svoj zavičaj, koji beskrajno volim, predstavim što cjelovitije”, kazao nam je Đurđević, pisac svoga kraja, koji je prethodno objavio i knjigu “Moje selo Kladari”.
Posebno zanimljiva je priča Danice Trivić, rođene Tunjić, (103) koja je došla na promociju Draganove knjige “Razboj”.
Ona je sačuvala zabilješku oca Đurđa Tunjića, koji je rođen 1894. godine. U Prvom svjetskom ratu, mobilisan od Austrougarske, borio se protiv Rusa na Karpatima.
Mnogi Srbi živote su izgubili daleko od zavičaja, boreći se za tuđu carevinu, protiv braće po vjeri. Nakon oslobođenja, 1918. godine, kada se Đurađ vratio kući, cijeli lijevčanski kraj zahvatila je španska groznica, od koje su “za deset dana umrli njegov brat, sestra i njeno dijete, snaha i njeno dijete”.
Još veće zlo, masovno stradanje Razboj je snašlo u Drugom svjetskom ratu.
U zapisniku Komisije za utvrđivanje ratnih zločina okupatora i njihovih pomagača, sastavljenom 31. jula 1946. godine, navedeno je da su jula 1941. godine u susjednom Liliću, po naredbi stožernika i likvidatora Vrbaske banovine Viktora Gutića strijeljani Živko Pelić (44) zbog povika “crveni će vama suditi”, Milan Šarić (54) iz Bosanske Gradiške zbog povika “živjela sovjetska Rusija”, i Vaso Šaula (57) iz Lilića zbog povika “eto crvenih kao pljeve”, a što potvrđuje naredba objavljena u knjizi “Razboj”.
Osim istorije, okupacije, ustaških zločina i prijekih sudova u Drugom svjetskom ratu, Dragan je u svojoj knjizi opisao narodne običaje, kulturu, tradiciju, nastanak i razvoj školstva, ustanke i bune, žrtve tri rata, prirodne kataklizme, narodne svetkovine, lovce, ribolovce, sportiste, umjetnike…
“Kako je u prošlosti stanovništvo oskudijevalo u hrani, posebno u periodima suše i slabog roda žita, ribolov je bio glavni izvor za seosko stanovništvo. Najveću ribu na Vrbasu uhvatio je Savo Savić, zajedno sa Božom i Perom Radonjićem. To je som od 100 kilograma”, zapisao je i u knjizi, zajedno sa fotografijom, objavio neumorni i maštoviti hroničar svoga kraja.
Dragan Đurđević istražio je porijeklo porodica i rodoslove.
Zanimljiv je osmanski popis stanovništva iz 1850. godine u selu Stapari, (Bosanski elajet, Banjalučki kadiluk), što je stari naziv za Razboj, a koji je spreveo Kemal Nurkić iz Gradačca.
Gotovo svi domaćini, prema tom popisu, imali su brkove, većina crne, kao Petar Rakić, sin Sime, knez, rođen 1819. godine, Kojo Đurđa Barašin, rođen 1800. godine, Mirko Keser, sin Pavla, rođen 1798. godine…
Žute Brkove, prema istom popisu objavljenom u knjizi “Razboj”, imali su Pane Keser, sin Mike, rođen 1824. godine, Gako Kozić, sin Laze, rođen 1818. godine, Stojan Perić, sin Đoke, rođen 1790. godine… Među malobrojnim golobradim stanovnicima Stapara (Razboj) su Jovo (1833) i Mile Pecija (1835. godine). Turski popisivači evidentirali su i domaćine sa sijedim, prosijedim, žutim, smeđim, svijetlim, gustim ili rijetkim brkovima.
“Odgovornost je pisati, a zadovoljstvo čitati knjigu o selu iz kojeg potiču naučnici Čedo Maksimović, Saša Bosančić, Rajko Kasagić, Dragan Kasagić, Kristina Savić, Mladen Bubonjić, Zorana Hrkić, Slavko Maksimović, diplomata Mirko Šnjegota, oficiri Ljubomir Bajić, Dragiša Jurišić, Novak Bubonjić, Đorđe Savić, Stevan Savić, pravnik Miodrag Bajić, sveštenici Ruvim Bubnjević i episkop humski Jovan (Rade Stanojević) sportista Tanasije Kuvalja, glumci Uglješa Kojadinović i Adem Čejvan, slikar Renato Rakić…”, kazao nam je Dragan Đurđević, zavičajni pisac čije knjige su veoma obimne, sadržajne, a istorijski precizne, dokumentima obogaćene.
Izdavač ove publikacije je JU “Zavičajni muzej” Gradiška, a recenzenti Radana Stanišljević, arhimandrit Teofil Dimitrić i Damir Kljajić.
Danas potomci, sutra preci
Arhimandrit Teofil, iguman manastira Osovica, napisao je u predgovoru da istorija srpskog naroda u Lijevče polju, monografijom o Razboju dobija nove, jasnije i obimnije naučne razmjere. On podsjeća na autorovu tvrdnju da ne smijemo zaboraviti pretke, da treba da mislimo na potomke, jer, “danas smo potomci, a sutra preci”.
Profesor Radana Stanišljević navodi da je Dragan Đurđević napisao monografiju sela Razboj i time potvrdio predanost zavičaju, a istovremeno svoju darovitost u pisanju i poštovanju istorijske građe.