U Gornjim Podgradcima (opština Gradiška) na sedmom kilometru puta za Kozaru nalazi se spomenik „13 Skojevki“. Spomenik je posvećen ubijenim skojevkama i podignut je u maju 1961. godine. U noći između 10. i 11. januara 1944. godine na putu Podgradci-Mrakovica ubijeno je 13 skojevki i tri pionira starosti između 15 i 16 godina. Vraćajući se kući sa obavljenog zadatka iz bolnice u Bukovici omladinu su pobili pripadnici Druge kavkaske brigade koja je ratovala za naciste. Ova brigada je u operaciji na području Kozare pod šifrom „Buktinja“ počinila stravične zločine nad narodom. Ubijeni su Ilisić Zorka, Ilisić Milka, Ilisić R. Živka, Ilisić Nada, Ilisić M. Živka, Ilisić Persa, Radić Zorka, Radić Milja, Zorić Marija, Zorić Gospova, Zmijanjac Stoja, Malešević Stoja i Rašković Draginja a sa njima i trojica pionira Vasilija Borković, Miloš Malešević i Jovo Rašković.
Ko su Čerkezi
Nakon dolaska na područje južne Rusije tokom prodora prema Staljingradu i Kavkazu 1942. godine, gdje je na Krimu, Kubanu, uz rijeku Don, Čerkezi, po vjeroispovijesti muslimani, ušli su u vojni sastav Vermahta. Osnovano je više pukovnija, koje su 4. augusta 1943. godine objedinjene u 1. kozačku konjaničku diviziju.
Ove jedinice su uglavnom korištene za borbu protiv ruskih partizana.
Već od oktobra 1943. godine divizija se premješta u sastav njemačke 2. oklopne armije, na zadatke zaštite strateške željezničke komunikacije Zagreb – Beograd, te 12. oktobra 1943. godine učestvuje u prvim protivpartizanskim akcijama na Fruškoj gori. Lokalno stanovništvo ih uglavnom naziva “Čerkezi” – po imenu jednog od kavkaskih naroda koji su obitavali na području gdje su živjeli i Kozaci, te koji su s Kozacima dijelili neke folklorne tradicije.
Izuzev Srema, Kozaci su takođe ratovali na strani okupatora na područjima sjevera Bosne, u okolini Zagreba, te u dijelu Slovenije oko Metlike. Četiri pukovnije 1. kozačke divizije – Donska, Kubanska, Terečka i Sibirska – došle su ubrzo na glas kao antikomunističke, izrazito borbene i vrlo okrutne.
Nakon što su “Čerkezi” u prvim danima u Hrvatskoj izvršili masovna silovanja, pljačke i paleži, te povješali mnoštvo ljudi po telegrafskim stubovima uz željezničku prugu,kao što su činili i protiv Rusa u Rusiji, čak su se vlasti NDH-a žalile sve do samog Hitlera. Prijeki njemački vojni sudovi, tokom prva dva mjeseca djelovanja divizije u NDH-a izrekli barem po 20 smrtnih kazni u svakoj od četiri kozačke pukovnije.
Nakon toga, ponašanje kozačkih jedinica uglavnom je usklađeno sa pravnim normama koje uređuju regularno ratovanje. Na kraju rata, jedinice Čerkeza su se povukle u Austriju i predale Britancima. Prilikom predaje oružja, obećana im je zaštita kakva pripada ratnim zarobljenicima. Britanci su ih međutim ubrzo izručili Crvenoj armiji, (izuzev manjeg broja koja je pobjegla) te su oni većinom izgubili života u sovjetskim gulazima.
Milan Pilipović